Je kunt rustig stellen dat sperma ‘hot’ is. En niets is zo hot als het sperma van Deense donorbanken. Die donorbanken worden niet alleen massaal gevonden door single vrouwen die kiezen voor een donorkindje, maar ook door homoparen, lesbische koppels, mensen uit de islamitische gemeenschap en vruchtbaarheidsklinieken in bijvoorbeeld Hongarije, Italië , Spanje & Nederland.
Maar wat verklaart de toenemende populariteit van het ‘Deense witte goud’? Hoog tijd voor een bezoekje aan een van de grootste spermabanken ter wereld, De European Sperm Bank (ESB)…
In de pers verschijnen regelmatig verhalen over Deense donorbanken. Die verhalen zijn niet altijd even positief. Zo wordt soms de suggestie gewekt dat het ‘e-spermabanken’ zijn die een businessmodel hanteren dat te vergelijken is met bijvoorbeeld Amazon.com. Onpersoonlijk. Kil. Niet idealistisch. En gedreven door een andere vorm van goud, namelijk winst. Omdat ik er zelf, misschien naïef, altijd vanuit ga dat je een donorbank start vanuit altruïstische motieven, besloot ik een afspraak met de ESB te maken. Hoe idealistisch is de ESB? Wie zit erachter? Wat drijft hen? Wat verklaart de populariteit? En in hoeverre houdt de ESB rekening met de emotionele en persoonlijke impact van het krijgen van een donorkind?
Hip kantoor, relaxte sfeer
Ik werd door Marie-Louise Heise (Key Account Manager) welkom geheten in het hippe kantoor in het hart van de trendy wijk Norrebro in het noorden van Kopenhagen. Meteen bij binnenkomst proefde ik de relaxte, Deense werksfeer. De uitgebreide tour startte in de kantine en voerde me via gameroom, vergaderruimtes, werkplekken van spermadonoren, diverse kantoren, een laboratorium en de spermacelopslag naar onze overlegstek. Daar kreeg ik de kans de tien vragen te stellen waar iedereen die twijfelt over de ‘Deense oplossing’, waarschijnlijk antwoord op wil hebben.
Dit zijn de 10 vragen én antwoorden
1. Waarom zou je een spermabank in Denemarken kiezen? En waarom de ESB?
Marie Louise: “De reden dat de Deense spermabanken wereldwijd zo populair zijn, ligt vooral in het feit dat er in andere landen vaak niet genoeg donoren zijn. De wereldwijde vraag is groter dan het aanbod en daar spelen Deense spermabanken op in. In tegenstelling tot vele andere landen is het doneren van Sperma onderdeel van de liberale Deense cultuur. Daarnaast hebben we een goede reputatie opgebouwd. Zo verstrekken we uitgebreide informatie over onze donoren, bijvoorbeeld over het opleidingsniveau, de familieachtergrond en persoonlijke eigenschappen. Bovendien hanteren we hoge kwaliteitsstandaarden, zodat de kans op een zwangerschap wordt gemaximaliseerd. Ook investeren we volop in onze klantenservice, hanteren we een goede prijs/kwaliteitsverhouding en zijn de procedures richting vruchtbaarheidsklinieken duidelijk en eenvoudig”.
2. Wat zijn jullie grootste afzetmarkten?
“Onze grootste markten zijn Denemarken, Duitsland en Engeland, maar we timmeren ook aan de weg in Italië en Polen. Vanaf volgend jaar kan daar de Zweedse markt bijkomen, hoewel we daar nog wel wat wettelijke hobbels moeten nemen. In zijn algemeenheid geldt dat het complex is om vestigingen in ‘nieuwe landen’ te openen, aangezien de wet- en regelgeving natuurlijk van land tot land verschilt. Ook Nederlanders weten ons te vinden, maar het is niet onze grootste markt.”
3. Stijgt de vraag naar ‘open donoren’?
“Hoewel het per land verschilt, kiezen steeds meer vrouwen voor een open donor. Daarbij wordt vastgelegd dat een kind zodra het 18 wordt, eenmalig contact met de donor heeft. Uiteraard niet verplicht, maar alleen als het kind daar prijs op stelt. De beslissing ligt dus bij het kind. De invulling ligt helemaal open. Misschien wordt er een e-mail gestuurd, misschien wordt gekozen voor een wandeling of een gezamenlijk hapje en drankje. We hebben nog geen beeld van hoe dit in de praktijk verloopt. Geen enkel donorkind is namelijk al 18.”
4. Hoe persoonlijk worden cliënten behandeld?
“We zijn ons ervan bewust dat het een onpersoonlijke en commerciële business lijkt. Zo heeft de media de Deense donorbanken namelijk geportretteerd. Ik vind dat niet terecht. Ja, we voorzien in een stijgende vraag, maar we besteden wel enorm veel aandacht aan contact met de cliënt, meestal via e-mail of telefoon. Dit zien we als een zeer belangrijke verantwoordelijkheid, ondanks het feit dat de levering van spermacellen in het buitenland via de klinieken verloopt. Iedere vrouw die een spermadonor overweegt, kan direct contact opnemen met de ESB. Het is een essentiële levensvraag die we dan ook met veel aandacht willen helpen beantwoorden. Dat doen we nu al, maar zal in de toekomst verder worden geïntensiveerd.”
5. Hoe wordt er in Denemarken op het gebruik van een spermadonor gereageerd?
“In Denemarken is het taboe eigenlijk wel verdwenen, vooral omdat het standaard in het ziektekostenstelsel is opgenomen. Iedere Deense vrouw kan een beroep doen op een donorkind uit eigen land. Daar zijn zelfs geen kosten voor de vrouw aan verbonden. De stap naar een donorbank is daardoor vele malen kleiner dan in de meeste andere landen, waar procedures complexer en/of kostbaarder zijn. In Denemarken wordt er meestal vrij open over donorkinderen gesproken. Hoewel sommige mensen het lastig vinden om te vertellen dat ze onvruchtbaar zijn.”
6. Verwachten jullie dat de prijzen – het is behoorlijk kostbaar – zullen dalen?
“Ik verwacht geen sterke daling. Vergeet niet dat onze kosten ook hoog zijn. Slechts 5% van de gescreende donoren blijkt bijvoorbeeld geschikt. De grootste kink in de kabel is de kwaliteit van het zaad. Zelfs potentiële donoren die al kinderen hebben, komen niet altijd in aanmerking. We hanteren namelijk de Mot20 standaard, wat eisen stelt aan het minimale aantal levende spermacellen na invriezen. Maar ook eventuele genetische factoren kunnen een issue zijn, net als specifieke gezondheidseisen die sommige landen hanteren. Ik besef me uiteraard dat de kosten voor mensen buiten Denemarken aanzienlijk zijn. Op dit moment bieden we echter geen speciale betalingsregelingen aan.”
7. Hanteren jullie een maximum leeftijd voor vrouwen? Hoeveel inseminaties zijn nodig?
“We hanteren geen maximumleeftijd. De vraag hoeveel inseminaties nodig zijn, is lastig te beantwoorden. Dat hangt van vele factoren af. Denk aan de fysieke gesteldheid van de vrouw, aan de kwaliteit van de eicellen en aan medische en erfelijke factoren. Hoe ouder de vrouw is, hoe meer inseminaties meestal noodzakelijk zijn. Logisch, want de vruchtbaarheid neemt af naarmate de leeftijd stijgt. Overigens wordt de fysieke gesteldheid van de vrouw gescreend in vruchtbaarheidsklinieken, meestal in het eigen land. Vaak start een kliniek met ICI; reguliere inbrenging van zaad. Als dat niet het gewenste resultaat heeft, wordt gekozen voor IUI, gewassen zaad dat dieper ingebracht wordt, vaak in combinatie met hormonen. Gemiddeld zijn er drie tot acht inseminaties nodig om zwanger te worden, maar er is geen garantie. Soms blijkt er gewoon geen ‘match‘ te zijn tussen de donor en de vrouw, terwijl de donor eigenlijk uitstekend zaad heeft.”
8. Waarom worden donoren inderdaad donoren?
“Deense jonge mannen blijken dit, hoewel je misschien eerst aan financieel voordeel denkt, voornamelijk te doen vanuit idealistisch oogpunt. Ook vinden ze als open Deense donor het eenmalige contact in de toekomst geen probleem. Ze begrijpen dat een kind zijn herkomst wil weten en hebben empathie voor hun situatie. Voor het geld hoeven ze het trouwens niet te doen, want zo lucratief is het donorschap nu ook weer niet.”
9. Wat kun je vertellen over de zwangerschapslimieten van een donor?
“De ESB hanteert een maximum aantal kinderen per donor, ook met het oog op mogelijke broertjes of zusjes van dezelfde donor. De kans op inteelt is heel klein, maar willen we natuurlijk liefst uitsluiten. Het aantal toegestane kinderen per donor is per land verschillend. In Denemarken bijvoorbeeld, wordt een donor voor maximaal twaalf families gebruikt. Geboortes worden bijgehouden door de klinieken waaraan we leveren en die data wordt aan ons verstrekt. Meer dan de helft van de vrouwen kiest uiteindelijk voor een tweede kind van dezelfde donor. Ik raad aan om hier van tevoren over na te denken, zodat we ervoor kunnen zorgen dat we voldoende spermacellen van een specifieke donor hebben.”
10. Hoe staan jullie tegenover DNA matching en gedetailleerde genetische screening?
“DNA matching is een complex ethisch vraagstuk en interessante materie. Wat wil je precies weten van een donor? Hoe ver wil je gaan bij het screenen? De ESB conformeert zich aan de richtlijnen van de Deense Gezondheidsraad. Het uitgangspunt is dat er tot op ongeveer hetzelfde niveau wordt getest als wanneer je twee jaar een relatie zou hebben. Overigens biedt zelfs de beste en meest diepgaande test geen garantie. Niet op een kind. En niet op gezondheid.”
Wel of geen dosis e-Sperma uit Denemarken? Heb je ervaring met de ESB en wil je hierop reageren? Graag!
Over de ESB
De European Sperm Bank is in 2003 opgericht door Peter Bower en heeft zowel een commerciële als een ideële doelstelling. ESB Denemarken levert aan Europese landen en Canada. De ESB vestiging in Seattle (2008) levert uitsluitend binnen de USA. Andere landen worden bediend via lokale klinieken.